quinta-feira, outubro 08, 2009

PAPIAMENTO i PAPIAMENTU vs KRIOLU i CRIOLE

M tentá trovêj de nhes peskisa sintetizá um kzinha sobre Papiamento e e-m perveitá loge de treduzi-l pe Kriole de Sentonton.

M te esperá k-lgun kristón te tem póxórra!

PAPIAMENTO(U) vs KRIOLE(U)

“ Nóme Papiamento bem de palavra papiá, ke krê dzê 'konvêrsá', derivód de palavra uriginal de Pertugês i Esponhôl papear. Ne kriole de Cabe Verde (Prinsipalmente de Santiage, S. Niclau e Foge…) moda no sêbê, papiá krê dzê “falar” ne pertugês. Einda à propósito de Papiá, ê intresénte verefiká ke-l dá nome um ôte kriôle de baze Pertugês ne Malaca (Malásia) e Singapura, txmóde papiá kristáng. Esse palavra ê tembé usód nê terras moda Porto Rico, República Dominicana e Cuba onde ke-l krê dzê – Flá d-méje i tembé Kmê!”

“Ésim, Papiamento ou Papiamentu ê um linga Krôle, prinsipal linga fólód ne ilhas de Caraíbas Aruba, Curaçao e Bonaire”.

“Urisma de Papiamento/Papiamentu ê um bôkód “riolente”, já k uns te dzê kel bem de Pidgin Pertugês, kunesid kome Guene por ser fólód pe keje eskróve afrikóne (D’urisma de zona de Guiné-Bisóu/Cabe Verde e Son Tmé/Golfe de Guiné, e otx zôna) trizid pe holêndês pe tróbói ne lóvôra de Kana d’Ósúkra; i otx te dzê kmê lê um transsa de Pertugês, Espônhôl, Itólióne (Genovês éntige) ou méme de Arawak, um linga de kej permer Ìndio k Cristovão Colombo otxá ne kej terra lá (Américas) kónde el txgá ondê kej txmá Índias Ocidentais (Por volta de Séc XV)”.



Cliká ne kel kuadre pe ampliá

“Ne Séc XVIII, kónde kej petriota Bresiler rekonkistá Nova Holanda, elguns judeu sefarditas (Judeus de Península Ibérica, Portugal i Espanha), unx Pertuguês de Cabe Verde e kuéje tud gente de nordeste bresiler béi pe antilhas d’holendês, e eje torrná levá linga pertuguês k transsá méj um veje ma Guene de kej eskróve, onde k bem r’necê permer forma de PAPIAMENTO o PAPIAMENTU”.
---------------
"Ne kel ôltura kej ilha, prinsepalmente kej três txmód Ilhas ABC (Aruba, Bonaire e Curaçao) sofrê bésténte influensa de Linga Holêndês, já ke j’era duminóde/kolonizóde pe Koroa Holéndéza. Né fin de Séc. XIX influênsa de linga Espónhóla bem txga trovêj de ligoson ma kej peíje v’zin, espesialmente Venezuela”.

Papiamento tem dôs dielête/veriênte: Papiamento ne Aruba i Papiamentu ne Curaçao i Bonaire. Papiamentu de Curaçao i Bonaire ê ne prát’ka igual, ma s-méme éssim tem uns pequene dif'rênsa”.

"Arubane o Papiamento tem um inklinoson méje Esponhôl. Béstente palavra ne Aruba te terminá k’um “o” moda Papiamento, inkuénte Papiamentu de Curação i Bonaire tembé moda terminoson de prope palavra Papiamentu, mesmas palavra te terminá sempe k’um “u”. De meme menera tem um difêrênsa pe utilizoson de "k" ne Curaçao i Bonaire, i "c" ne Aruba".

Izemple:

"Papiamento: Palo (Arve ne Kriole, Àrvore ne Pertugês); Cas (Kaza)
Papiamentu: Palu ; Kas"


"Prê lém disso, t-izisti dif’rensa ne entuoson i lexikal entre Papiamento i Papiamentu.
------------------
Pe terminá, só mêj um nutinha sobre importânsia de Papiamento/Papiamentu ne vida de Ilhas ABC – Ne 2007, el txá de ser um dielête e e-l pasá te ser Linga Ofisial desde Mórse de 2007 ne Antilhas Holêndês, e tembé ne Ilha de St. Martin".
------------------
"Ne Ilhas ABC (Aruba, Bonaire, Curaçao) i St Martin, ê-je te falá Papiamento/Papiamentu, Holêndês, Inglês e Esponhôl".
---------------
Ê intresénte tembé oá alge similar ne nôs Kriole (Vériénte Barlavente) e Kriôlu (Vériénte de Sotavente), e izemple de ilhas ABC nô pudia estudél méj e sêbê sê efikásia e ne kóze efirmétive adotá mesmes formas nes keminhada pe ofisialisoson de nôs Kriole e Kriôlu de Sotavente d’um forma méj pésif’ke e ke tud sis espes'fsidéde!
-----------------------------------------------

0 Comentários:

Blog Widget by LinkWithin